Οι Ναοί των Μητάτων και της ευρύτερης περιοχής

Άγιος Γιώργης στα Πρινιάδικα

—————————————-

    Το 18ο αι. ήταν ενορία και ανήκε στην οικογένεια Πρινέα. Στη διαθήκη του ο Κοσμάς Πρινέας ποτέ Μανώλη Κονόμο το 1714 αναφέρει ότι έχει το γιους και νοικοκυρίο της εκκλησίας. Στο προαύλιο του ναού μια κρυφή είσοδος με πολύ στενά σκαλοπάτια, μια καταπακτή, που μοιάζει με στόμιο πηγαδιού, οδηγεί στο λεγόμενο «Κρυφό Σχολειό» που στην πραγματικότητα είναι ο υπόγειος ναός σκαμμένος μέσα στο βράχο. Στο εσωτερικό της υπάρχουν τοιχογραφίες και οστεοφυλάκιο. Από αναμνηστική επιγραφή κατά την ανακαίνιση του 1680 φαίνεται ότι ο ναός είναι παλαιότερος.

Άγιος Δημήτριος

———————-

   Το 18ο αι. ήταν ενορία και ανήκε στην οικογένεια Πρωτοψάλτη. Κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ου αι. μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1903και στην θέση του χτίστηκε ο σημερινός ναός της αγίας Τριάδας, στον οποίο δημιουργήθηκε και βήμα του αγίου Δημητρίου.  

Αγία Τριάδα

——————–

     Το 18ο αι. ήταν ενορία με 20 περίπου οικογένειες με το επώνυμο Σκλάβος. Η αρχική θέση του ναού ήταν στο σημερινό ηρώο του χωριού. Στις αρχές του 20ου αι., επί αρχιερατείας Ευθυμίου Καβαθά, κατεστράφη με το φοβερό σεισμό της 29ης Ιουλίου 1903. Ο ναός κατεδαφίστηκε και αποφασίστηκε να γίνει νέος, μεγαλοπρεπής στη θέση του αγίου Δημητρίου, ο οποίος επίσης είχε υποστεί μεγάλες ζημιές. Όλοι οι χωριανοί συστρατεύθηκαν και με τους εράνους, τις γενναίες δωρεές των αποδήμων Κυθηρίων και την εθελοντική εργασία έφεραν το έργο εις πέρας το 1907, οπότε έγιναν πανηγυρικά τα εγκαίνια από τον επίσκοπο Ευθύμιο Καβαθά. Χρειάστηκαν 3 καμίνια ασβέστη και χιλιάδες πωριά, τα οποία προσέφερε ο Γεώργιος Κουντούρης, πωροκόπος, που μαζί με το Μηνά Γ. Σκλάβο ήταν από τους πρωτεργάτες του έργου. Ο ναός είναι δισυπόστατος με βήμα του αγίου Δημητρίου.

Παναγία Σπηλιώτισα

——————————

      Μαρτυρείται το 17ο αι. Βρίσκεται στην αρχή της χαράδρας σκαλισμένη μέσα σε σπηλιά, τριγυρισμένη από στάνες σκαμμένες στο μαλακό πωρόλιθο. Γιορτάζει τα Χριστούγεννα με τον εσπερινό της παραμονής, η ενορία οργανώνει εκδήλωση με τη αναπαράσταση της θείας γέννησης.

Άγιος Γιάννης στα Σταματάκια-Κερομυτιάνικα 

———————————————————-

Σπηλαιώδης ναός κοντά στον περιφερειακό δρόμο των Μητάτων. To δάπεδο καλύπτεται από ωραίες ανισομεγέθεις εγχώριες πλάκες και το τέμπλο με 3 θύρες είναι κτιστό από πωρόλιθο με ωραία ανάγλυφη παράσταση της αμπέλου. Η δεσποτική εικόνα του Χριστού φέρει τις επιγραφές «Δια συνδρομής και δαπάνης των δούλων του Θεού Κοσμά Πρωτοψάλτη και Παναγιώτη Πρωτοψάλτη» και «Εν Ποταμώ έργον Ν. Κασιμάτη 16 Απριλίου 1880»  Η εικόνα της Παναγίας είναι έργο του ιδίου καλλιτέχνη, ο οποίος εν τω μεταξύ είχε γίνει ιερέας «χειρ Ν. ιερέως Κασιμάτη 12 Σεπτεμβρίου 1887»  Ο ναός γιορτάζει στις 29 Αυγούστου.

Άγιος Γιάννης στην Τζιγκούρα

——————————————

    Βρίσκεται κοντά στη ρεματιά της Τζιγκούρας με τα περιβόλια και του νερόμυλους και μαρτυρείται το 1697. Η βορεινή πλευρά του ναού είναι σκαμμένη μέσα σε σπηλιά. Σώζεται μια θαυμάσια τοιχογραφία με θέμα τη φιλοξενία του Αβραάμ, στο βορεινό τοίχο, αριστερά από το πωρινο τέμπλο. Τα παλιά τα χρόνια εκεί έθαβαν τα αβάπτιστα βρέφη (κούλουθρα) για αυτό πήρε την προσωνυμία  «Κουλουθράς»

Άγιος Γιάννης στου Τζακώνου τα Φρύδια 

—————————————————–   

Ο ναός βρίσκεται σε χαράδρα θεμελιωμένος πάνω στο βράχο και λόγω της θέσεώς του είναι παράγωνος.  Είναι μονόχωρο,ς καμαροσκέπαστος με ημικυλινδρική αψίδα εξέχουσα. Έχει τρία τυφλά αψιδώματα στη νότια πλευρά και κτιστό τέμπλο σύγχρονο με το ναό. Οι τοίχοι εξωτερικά είναι αργολιθοδομή με γωνιόλιθους, ενώ εσωτερικά η καμάρα του ναού είναι με λαξευτούς πωρόλιθους κατά το ισοδομικό σύστημα. Οι βυζαντινές τοιχογραφίες, με πολλές φθορές, ανήκουν στο 14ο-15ο αι. ενώ σώζονται και μεταβυζαντινές του 18ου αι. Στην αψίδα οι παραστάσεις είναι σε δύο ζώνες. Στην επάνω ζώνη ο Χριστός Παντοκράτωρ στηθαίος ευλογεί με το δεξί, ενώ με το αριστερό κρατεί ευαγγέλιο κλειστό και διακοσμημένο. Το φωτοστέφανο έχει στην περιφέρεια σειρά από μαργαριτάρια. Στην κάτω ζώνη εικονίζεται κάτω από χερουβείμ Αγία Τράπεζα με δισκάριο και το Άγιο Ποτήριο. Εκατέρωθεν ανά δύο συλλειτουργούντες ιεράρχες, όπως ο Χρυσόστομος, ο Μέγας Βασίλειος, ο Κύριλλος κρατούν ανοιχτά ειλητά με τις φράσεις «ΠΑΛΙΝ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑΚΙΣ ΣΟΥ ΔΕΟΜΕΘΑ….» «ΟΥΔΕΙΣ ΑΞΙΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΩΝ ΤΑΙΣ ΣΑΡΚΙΚΑΙΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΙΣ» Στη μεσαία ζώνη ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου με την Παναγία όρθια να γνέθει. Στη νότια πλευρά ο πρωτομάρτυς Στέφανος και ο άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων.   

Άγιος Γιώργης στη Μαύρη Σπηλέα  

——————————————–

Ακολουθώντας το μονοπάτι που αρχίζει από τον Άγιο Γιάννη στα Σταματάκια, κατηφορίζοντας στη λαγκαδιά, μικρά σκαλοπάτια σκαλισμένα στο βράχο κι ένα απόκρυφο μονοπάτι οδηγούν στην εντυπωσιακή μεγάλη Μαύρη Σπηλέα, με το περίφημο λαξευμένο στεφάνι  στη μαυρισμένη οροφή της. Σε πολύ μικρή απόσταση είναι μια μικρή σπηλιά με το εκκλησάκι του αγίου Γεωργίου με λίγα ξεθωριασμένα σπαράγματα τοιχογραφιών και μια αφιερωματική επιγραφή, που αναφέρεται στην ανακαίνιση του ναού, με χρονολογία 1665 με το όνομα της Φροσύνης Παπαδοπούλου. «ΑΧΞΕ ΜΙΝΟΣ ΟΚΤΟΒΡΙΟΥ ΑΝΑΚΕΝΙΣΘΙ Ο ΘΙΟΣ ΚΑΙ ΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΥΠΟ ΕΞΟΔΟΥ ΤΗΣ ΦΡΟΣΙΝΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΠΟΤΕ[….]

Μεταμόρφωση στη Βρύση

————————————

Κοντά στη βρύση των Μητάτων σώζεται βυζαντινός ναός του 13ου αι. σύμφωνα με τις τοιχογραφίες, μονόχωρος, καμαροσκέπαστος, με ημικυλινδρική αψίδα στο ιερό εξέχουσα. Στις μακρές πλευρές ανά 3 τυφλά αψιδώματα.Ο ναός είναι ασβεστωμένος εξωτερικά και εσωτερικά και κάτω από το ασβέστωμα αποκαλύφθηκε βυζαντινό στρώμα τοιχογραφιών. Στη Ν. πλευρά διατηρείται η Υπαπαντή μπροστά από κιβώριο με κίονες και τράπεζα με κόκκινη πολυτελή ενδυτή. Στη Β. πλευρά η εις Άδου κάθοδος, που διασώζει τμήμα σαρκοφάγου και μορφές, ενώ η Μεταμόρφωση σώζεται ολόκληρη με το Χριστό στο κέντρο μέσα σε μεγάλη ελλειπτική δόξα με οκτώ ακτίνες, τον Ηλία αριστερά και κάτω έκπληκτοι οι 3 απόστολοι.  Το  τέμπλο είναι πώρινο μεταγενέστερο.

Μεταμόρφωση στο κοιμητήριο

—————————————

Κοντά στο κοιμητήριο των Μητάτων σώζεται βυζαντινός ναός, του 15ου αι, σύμφωνα με τις τοιχογραφίες, με εξέχουσα ημικυλινδρική αψίδα, μονόχωρος, καμαροσκέπαστος, με αργολιθοδομή από ακατέργαστους λίθους με σπασμένα κεραμίδια στους αρμούς. Στην καμάρα εσωτερικά θολίτες μεγάλου σχήματος κατά το ισοδομικό σύστημα. Η στέγη είναι με αργολιθοδομή που καλύπτεται με κορασάνι. Οι βυζαντινές τοιχογραφίες του 15ου αι. σώζονται σε κακή κατάσταση. Η πιο καλοδιατηρημένη είναι η Ανάληψη στο Δ. τοίχο. Στο κέντρο της παράστασης η Παναγία με δύο ολόσωμους αγγέλους που κρατούν ειλητά με τις περικοπές από τις πράξεις των αποστόλων «ΑΝΔΡΑΙΣ ΓΑΛΗΛΑΙΟΙ ΤΙ ΕΣΤΗΚΑΤΕ ΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΩΝ» ΚΑΙ «ΟΥΤΟΣ ΕΣΤΙΝ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ Ο ΑΝΑΛΗΦΘΕΙΣ ΑΦ ΗΜΩΝ» Γύρω οι μορφές των αποστόλων.

Αγία Κυριακή στη Γωνία  

———————————-

Είναι διπλός ναός και ο βόρειος είναι παλαιότερος με τρούλο. Ο νότιος ναός, από όπου είναι και η είσοδος του συγκροτήματος, είναι μεταγενέστερος και μεγαλύτερος.Ο βόρειος ναός είναι μονόχωρος, τετράγωνος, με τρούλο ψηλό και πλατύ Κυθηραϊκού τύπου. Η αψίδα του βήματος είναι μεγάλη, ημικυλινδρική και εξέχουσα. Το τέμπλο είναι κτιστό και μάλλον είναι το αρχικό. Οι τοίχοι του ναού είναι με ορθογωνισμένους ανισομεγέθεις λίθους, που σχηματίζουν ακανόνιστες σειρές και με θραύσματα πλίνθων στους αρμούς. Η στέγη είναι καλυμμένη με σχιστόπλακες. Στον τρούλο σώζεται φωτοστέφανος και τμήμα από την επιγραφή «Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΔΟΞΗΣ» που μάλλον θα συνόδευε την παράσταση της Σταύρωσης. Τα σπαράγματα των βυζαντινών τοιχογραφιών ανήκουν στο 13ο αι., ενώ υπάρχει και μεταβυζαντινή παράσταση του 18ου αι. με την αγία Κυριακή ημίσωμη στο τέμπλο.

Άγιος Νικόλαος στη Γωνία-Ελληνικά 

————————————————

Είναι μονόχωρος, καμαροσκέπαστος, με μεγάλη αψίδα ημικυλινδρική εξέχουσα, με δύο τυφλά αψιδώματα στο βόρειο τοίχο, με εξαίρετες βυζαντινές τοιχογραφίες του 14ου- 15 ου αι. Στο κεντρικό και μεγαλύτερο διάχωρο  ο άγιος Δημήτριος έφιππος πάνω σε ένα ροδαλό άλογο, με πλούσια στολισμένη σέλα, μετωπικός, με στρατιωτική στολή με ανεμιζόμενο «αναπετάριν» ανάμεσα στον άγιο Θεόδωρο Κυθήρων και το Νέστορα. Ο άγιος Θεόδωρος αριστερά εικονίζεται μετωπικός, ολόσωμος, με σταυρό στο δεξί χέρι, ενώ με το αριστερό σεβίζει. Αυτή είναι η παλιά απεικόνιση του οσίου Θεοδώρου, πολιούχου της νήσου, ενώ σε νεότερες εποχές απεικονίζεται να κρατεί οχυρωμένη πολιτεία. Δεξιά του αγίου Δημητρίου ο Νέστωρ με στρατιωτική στολή κρατεί με το δεξί χέρι όρθιο δόρυ, ενώ με το αριστερό το μεγάλο σπαθί του, που φθάνει μέχρι το έδαφος. Στη Δ. πλευρά η αγία Παρασκευή και επάνω ο άγιος Παντελεήμων αρχοντικά ντυμένος κρατεί με το αριστερό ένα κιβωτίδιο και με το δεξιό ένα σταυρό. Στην Α. πλευρά  ο άγιος Ερμόλαος ευλογεί με το δεξί, ενώ με το αριστερό κρατεί διάλιθο ευαγγέλιο. Κάτω ο άγιος Ονούφριος σε στάση δεήσεως με τα δύο χέρια, γυμνός με πλούσιο φύλλωμα γύρω στην οσφύ. Αριστερά του αγίου αφιερωματική επιγραφή «ΔΕΗΣΙΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΙΜΒΗΟΥ ΑΥΤΟΥ ΜΑΡΙΑΣ»    τον άγιο Ονούφριο, την αγία Παρασκευή, τον άγιο Παντελεήμονα, τον άγιο Ερμόλαο.  Φαίνεται ότι ο ναός αρχικά ήταν μεγαλύτερος προς ανατολάς και απ’αυτή τη φάση σώζεται ο αρχικός βόρειος τοίχος. Είναι χτισμένος με αργολιθοδομή από μεγάλες και μικρές πέτρες. Το ιερό στεγάζεται με σχιστολιθικές πλάκες και η είσοδος είναι από τη νότια πλευρά με ανώφλιο ένα πεπλατυσμένο τόξο με φλογοειδή απόληξη στην εσωτερική πλευρά.